ZASŁABNIĘCIA I WYPADKI
Omdlenie jest utratą przytomności, spowodowaną odpływem krwi od mózgu.
Objawy: bladość twarzy, chory czuje przedtem, że robi mu się niedobrze, widzi płatki przed oczyma.
Pomoc: ułożyć poziomo, głowa nisko, rozpiąć ubranie, rozcierać twarz i czoło, aż się zaczerwieni, dawać do wąchania amonjak, eter, spryskiwać twarz wodą. Gdy chory przyjdzie do przytomności, dawać do wewnątrz krople walerjanowe (15 kropli).
Bicie serca, połączone z uczuciem duszności, niepokojem.
Pomoc: ułożyć chorego wygodnie nawznak, unieść tułów, na serce zimny okład, masowanie serca. Do wewnątrz – 15 kropli walerjanowych, pastylka „bromuralu“.
Bóle w jamie brzusznej. W środku między łukami żebrowemi ból żołądka. Z prawej strony pod łukiem żebrowym – ból woreczka żółciowego. Z prawej strony na dole, nad pachwiną – ślepa kiszka. Bóle w lędźwiach – nerki. Bóle w środku brzucha pochodzą z kiszek.
Nieżyt żołądka. Objawy: wymioty łączą się z bólami w żołądku, nudnościami, język obłożony, gorączka, ból głowy, brak apetytu.
Pomoc: Dieta 2 – 3 dni (herbata, sucharki, kaszka); jeśli ze zgagą – wziąć do wewnątrz łyżeczkę sody. Jeśli stolec zaparty, wziąć na przeczyszczenie soli karlsbadzkiej, gorzkiej, kaskaryny i t.p. (Wymioty połączone z gorączką są często objawem choroby zakaźnej).
Rozwolnienie, Często spowodowane zbyt obfitem spożyciem śmietany, kwaśnego mleka, owoców, miodu. Pomoc: 2 proszki tannalbiny, 10 – 15 kropli opjum, wino czerwone, jagodowe, mocna herbata, ciepłe okłady na brzuch, dieta.
Zaparcie. Pomoc: sól gorzka, karlsbadzka, kaskaryna, odżywianie miodem.
Ból brzucha. Pomoc: ciepłe okłady, dieta, 10 – 15 kropli opjum. Jeśli istnieje podejrzenie „ślepej kiszki“, nie dawać na przeczyszczenie!
Ból w lędźwiach (lumbago – postrzał, „rwanie w krzyżu”, zwykle na tle zaziębienia). Pomoc: gorące okłady, nacieranie spirytusem kamforowym, 3 razy dziennie, do wewnątrz – aspiryna. Ból trwa kilka dni. (Na kajaku występuje ból w lędźwiach wskutek zbyt długiego przebywania w pozycji siedzącej).
Bóle w żołądku spowodowane są często przez otrucie, po spożyciu grzybów, jagód, wędlin, mięsa, konserw, raków, ryb.
Otrucie grzybami. Objawy – wymioty, ślinienie, poty, drgawki, rozwolnienie, zawrót głowy, zwężenie źrenic, krwawy mocz, żółtaczka, sinica, senność. Pomoc: wywołać wymioty, dać pić rozczyn tanniny (łyżeczka od kawy w szklance wody), dużo mocnej herbaty; środki podniecające na serce, np. amonjak (10 kropli na cukier).
Otrucie jagodami (wilczą jagodą, blekotem, bieluniem, tojadem i t.p.). Objawy: suchość w gardle, niemożność połykania, zaczerwienienie skóry, rozszerzenie źrenic, niepokój, bicie serca, zawrót głowy. Pomoc: dać na wymioty, tannina (mocna herbata), opjum, zimne okłady na głowę.
Otrucie mięsem, rybami i t. p. Objawy: po spożyciu, bóle żołądka, wymioty, biegunka, duszność, senność, zawrót głowy, drgawki. Pomoc: środki wymiotne, przeczyszczające (kalomel), opjum, środki wzmacniające serce.
Krwotok z nosa. Pomoc: ułożyć chorego z uniesionym tułowiem, głowa wtył, rozpiąć ubranie, zimne okłady na kark, zatkać nos tamponem z waty sterylizowanej.
Porażenie słoneczne. Pomoc: ułożyć chorego w cieniu; jeśli blady – głowa nisko, jeśli siny – wysoko; rozpiąć ubranie, zimne okłady na głowę, zlewać ciało wodą; do wewnątrz środki podniecające: kawa, mocna herbata, krople walerjanowe.
Odparzenie. Pomoc: okład z wody Burowa (pół pastylki „Alacetu“ na szklankę wody) pod ceratkę; następnie smarować maścią cynkową, jeśli lekkie – przypudrować pudrem cynkowym.
Oparzenie wskutek zbytniego opalania. Pomoc: smarować maścią cynkową, olejem wapiennym (woda wapienna + olej lniany), maścią borową.
Poparzenie. Pomoc: smarować olejem wapiennym, oliwą, okład z sody (łyżeczka na szklankę wody). Bąbli nie rozcinać, lecz przekłuć opaloną igłą i wypuścić z nich płyn.
Porażenie piorunem. Pomoc: stosować sztuczne oddychanie, rozcierać ciało, środki podniecające.
Ukąszenie przez owady. Pomoc: usunąć żądło, nalać kroplę amonjaku, obmyć wodą z octem; nie ślinić, nie jodynować i nie zalepiać obolałego miejsca.
Ukąszenie przez żmiję, wściekłego psa i t.p. Objawy: obrzęk i zasinienie ukąszonego miejsca, wymioty, niepokój, duszność, drgawki, krwotok.
Pomoc: przewiązać silnie kończynę powyżej ukąszenia (najdalej po godzinie opaskę zdjąć); rankę (jeśli usta i zęby zdrowe) wyssać, rozciąć i przemyć mocnym roztworem nadmanganianu potasu, przypalić rozgrzanym nożem; do wewnątrz dużo alkoholu, mocnej kawy; zastrzyknąć surowicę przeciwwężową pasteurowską „ER‘‘. Chorego jak najprędzej przewieźć do specjalnej lecznicy.
Zakrztuszenie się. Pomoc: oprzeć chorego brzuchem o stół lub kolano, silnie bić pięścią między łopatki, aby ułatwić wykrztuszenie. Jeśli ciało tkwi w przełyku, popijać wodą, łykać miękisz chleba. W ciężkich wypadkach, spróbować wyjąć obce ciało z gardła palcem.
Utopienie. Pomoc: wylać z topielca wodę, przewieszając go głową nadół przez kolano i ugniatając klatkę piersiową. Stosować sztuczne oddychanie; jeśli nie daje oznak życia (ponad godzinę), rozcierać ciało, masaż na serce, środki trzeźwiące pod nos.
Obce ciało, a) w oku: przemyć oko wodą, usunąć obce ciało rogiem chusteczki; jeśli ciało znajduje się w rogówce, nie należy samemu usuwać, lecz pokryć oczodół watą i udać się z chorym do lekarza; b) w uchu: jeśli to owad, można zalać ucho oliwą; nigdy samemu nie dłubać — udać się do lekarza.
Stłuczenie. Pomoc: zimne okłady, często zmieniane, następnie (w 2 godziny) lekki masaż przez rozcieranie palcami stłuczonego miejsca. Palce natłuścić lub posypać talkiem.
Naciągnięcie ściegien (najczęściej nóg). Pomoc: zimne okłady, po paru godzinach na zmianę zimne i gorące (z gorącej kaszy, piasku), na drugi dzień lekki ruch, masaże. Nie pozwolić choremu ruszać uszkodzoną kończyną.
Zwichnięcie. Objawy: zniekształcenie stawu, spowodowane przez zeskoczenie kości. Pomoc: chorego ułożyć, kończynę unieruchomić, zimne okłady. Jeśli uszkodzono kończynę górną, podwiązać ją na temblaku. Wezwać lekarza, samemu nie „naciągać“.
Złamanie. Objawy: nieprawidłowa ruchomość, silny ból, przemieszczenie, skrócenie danej części ciała, trzeszczenie przy ruchu. Pomoc: chorego ułożyć wygodnie, unieruchomić kończynę przez przywiązanie do sztywnych podpórek (uprzednio miękko je wymościć). Kończynę górną podwiązać na temblaku. Bez lekarza nie zestawiać.
Rany są to mechaniczne uszkodzenia powierzchni ciała, cięte, kłute, postrzałowe, darte, miażdżone. Na wycieczkach wodnych występują najczęściej jako skaleczenia stóp przez stąpnięcie na czerepy garnków, kołki, ostre kamienie.
Ranę i otaczającą skórę należy oczyścić i obmyć wodą utlenioną, roztworem nadmanganianu potasu, roztworem sublimatu, wodą jodową (10 kropli jodyny na szklankę wody), benzyną, wreszcie w braku innych środków – zwykłą wodą, przegotowaną lub źródlaną. Jeśli rana jest czysta, skaleczone miejsce odrazu zajodynować i nałożyć aseptyczny opatrunek. Mniejsze skaleczenia wystarcza zakleić opatrunkiem doraźnym „Hanza- plast”. Na większe rany położyć warstwę sterylizowanej gazy jodoformowej lub zwykłej (jeśli jej niema – czysty gałganek lniany), na to warstwę waty, wszystko lekko przebandażować lub przytrzymać przylepcem (leukoplastem). Małe zadrapania zalać kolodium.
W razie silnego krwawienia, jeżeli jest to krwawienie tętniczne (krew jasno-czerwona, pulsująca), należy ucisnąć tętnicę powyżej rany, t.j. między raną, a sercem; jeżeli jest to krwawienie żylne (krew ciemna, cieknąca powoli), ucisnąć samą ranę, unieść kończynę do góry. Ucisku silnego (tamującego) nie można stosować dłużej nad godzinę gdyż wstrzymanie krwi może wywołać zgorzel (gangrenę). Krwawienie drobnych ran wstrzymuje wata hemostatyczna.
Przy wszelkich opatrunkach, opatrujący musi mieć ręce czyste, dobrze wymyte mydłem i odkażone alkoholem, benzyną i t. p. Nie powinien dotykać się ani rany, ani opatrunków palcami, lecz używać do tego celu pincetki, wygotowanej w wodzie lub co najmniej odkażonej.