WYBÓR i KUPNO KAJAKA
Aby wybrać najbardziej odpowiadający celom i kieszeni typ kajaka, należy zastosować się do niżej podanych wskazówek.
A) Jakim celom ma kajak służyć?
Do wielkiej turystyki po wodach wszelkiego rodzaju najodpowiedniejszy będzie składak wędrowny, przyczem na trudne wody górskie lepsza jest jedynka, na nizinne — dwójka.
Kajak szwedzki i kanadyjka nadają się doskonale na wodach średnio trudnych (B2 i poniżej według skali trudności. Należy się liczyć z trudnościami przewozu.
Do przejażdżek, myślistwa, wędkarstwa, do włóczęgi po wodach błotnistych, jeziorach — najodpowiedniejszym typem jest bardzo wygodna, mniej jednak sportowa kanadyjka, pozwalająca na nocleg w łodzi.
Do regat nadają się kajaki wyścigowe; wybór typu (składak, kajak szwedzki czy kanadyjka) zależy od upodobań.
B) Jaką kwotą rozporządzam?
Najtańsze są kajaki drewniane (już od 50 zł), nieco droższe — szwedzkie płócienne (ok. 120 zł); składaki płócienne są w tej samej mniej więcej cenie, co szwedzkie.
Szwedzkie kajaki klepkowe, kanadyjki i tańsze składaki gumowe kosztują około 350 zł, wyborowe składaki wędrowne — 400 zł.
Kanadyjki kalkulują się naogół taniej, gdyż są bardziej pojemne (2 — 4 osoby), składaki są zato tańsze w utrzymaniu, gdyż odpadają opłaty za zimowanie i przewiezienie.
C) Jedynka czy dwójka?
Zagadnienie to nie jest łatwe do rozwiązania. Jedynka jest łodzią bardziej sportową, góruje zwrotnością, szybkością, uniezależnia od zachcianek towarzysza, uwalnia od pretensyj — „wozi się“ tylko siebie. Przy wspólnem kupnie dwójka kalkuluje się taniej, koszt jej jest tylko o 20% wyższy, niż jedynki, utrzymanie, przewozy, konserwacja kosztują każdego spólnika również tylko połowę. Na wycieczce, załoga z dwóch osób jest w zupełności samowystarczalna, podczas gdy samotnik często musi szukać pomocy z zewnątrz. Również trudno zostawić łódź bez dozoru, wydalając się z obozu po zakupy. Dwójka jest łodzią towarzyską, szczególnie nadającą się dla ,,mixtów”, w Niemczech otrzymała nawet uszczypliwe przezwisko „Brautgondel‘’.
Wytwórnie łodzi udzielają osobom godnym zaufania kredytu wekslowego od 3 do 6 miesięcy, sprzedając na raty. Wpłata gotówką wynosi przeważnie 40%. Przy kupnie za gotówkę można otrzymać 5 — 10% opustu od kwot cennikowych. Kupując łódź, należy pamiętać, że postój, utrzymanie, przewozy, naprawy — wynoszą dość znaczną sumę.
Do wielkiej turystyki trzeba prócz tego mieć dodatkowe wyposażenie obozowe, którego koszt wynosi około 300 zł.
Ożaglowanie kajaka we własnym zakresie kosztuje około 50 zł, kupno gotowego — około 100 zł.
D) Kupno kajaka używanego.
Często, z braku pieniędzy, zachodzi konieczność kupna kajaka używanego. Okazyjny kajak kusi niską ceną, a po odmalowaniu — młodzieńczym wyglądem, mimo, ;ż najczęściej jest to ,,stary trup”.
Przed kupnem należy przeprowadzić dyskretnie wywiad. Dlaczego łódź jest na sprzedaż? Kto ją budował, według jakich planów, jak dawno? Jaką ma przeszłość? Jakie wady?
Po pomyślnym wyniku wywiadu, należy łódź poddać dokładnym oględzinom. Oględziny zewnętrzne okażą, czy kajak ma kil prosty, burty symetryczne. Opukując poszycie, pokład i zdrapując farbę z miejsc bardziej narażonych na gnicie (koło stew, w zęzie), badamy, czy materjał jest zdrowy, płótno nie spróchniałe.
Oględziny żeber i wzmocnień zdradzą braki, jak pęknięcia, skrzywienia. Jeśli kadłub jest zdrowy, można kupno zaryzykować, uprzednio jednak wypróbowawszy kajak na wodzie. Ponieważ cechy nautyczne zależą od kształtu łodzi, laik powinien poradzić się niezaintereso- wanych w sprzedaży znawców. Najlepiej kupować łodzie ogólnie znanej konstrukcji; twory domorosłych konstruktorów, nawet bardzo dobrze wykonane, najczęściej będą „pływającemi trumnami“.
Życie kajaka należy, praktycznie biorąc, określić na 5 lat, to też cena dobrze utrzymanego kajaka używanego nie powinna przekraczać po roku 60%, a po 2, 3, 4 latach kolejno 50%, 30%, 20% ceny takiego samego kajaka nowego. Nie dotyczy to kajaków gruntownie odbudowanych przez wymianę żeber, poszycia it. d., które mogą mieć ceny wyższe.
Dobre utrzymanie przedłuża znacznie żywot łodzi; znany konstruktor i twórca składaków, Alfred Heurich, oblicza życie składaka przy starannej konserwacji na 15 lat (!).
E) Jakie cechy powinien posiadać dobry kajak?
Od kształtu i budowy zależą cechy nautyczne kajaka, jego stateczność, szybkość, zanurzenie, zwrotność, żeglowność, łatwość brania fali. Ogół wodniaków zwykł patrzeć na kajak jako na twór prymitywny, nie zdając sobie sprawy, że zaprojektowanie dobrego kajaka jest zadaniem konstrukcyjnem równie trudnem, jak stworzenie innych typów łodzi, uważanych za bardziej szlachetne.
Mylne to pojęcie zrodziło się z pomieszania dwóch różnych zadań, jakie konstruktor ma rozwiązać. Pierwsze polega na ustaleniu zasadniczego kształtu łodzi (od czego zależą właściwości nautyczne), drugie — to zamknięcie idealnych form w ramy konstrukcji, zrealizowanie projektu w materjale, czyli plan budowlany. Budowa kajaka jest rzeczą prostą i łatwą, projektowanie natomiast równie trudną, jak np. małego jachtu.
Jasne jest, że kajakowiec powinien orjentować się w ABC teorji kajaka, aby móc na oko ocenić wartość nautyczną łodzi.
Rozpatrzmy pokrótce poszczególne cechy kajaka.
Stateczność jest to zdolność łodzi do samodzielnego powracania z położenia nachylonego do pozycji równowagi.
Kajaki, jako łodzie bezbalastowe, mają jedynie stateczność kształtu. Łatwo również wykazać, źe równowaga (stateczność) łodzi jest tem większa, im środek wyporu leży wyżej, a środek ciężkości niżej. Stąd płyną wnioski:
a) część podwodna powinna mieć kształt taki, by środek wyporu był możliwie wysoko ;
b) w części nadwodnej należy unikać konstrukcyj wysokich i ciężkich.
Analiza przekroi wykazuje, że najwyżej (przy tym samym wyporze) położony środek wyporu ma przekrój prostokątny, najniżej trójkątny, pośrednio półkolisty. W miarę przechylania, przekrój prostokątny przechodzi w trójkątny, stateczność gwałtownie maleje. Przekrój półkolisty ma równowagę obojętną, t. j. każde położenie jest położeniem równowagi (jak pływające okrąglaki).
Szybkość zależy od wielkości pola przekroju.
Od kształtu przekroju zależy obwód, a więc i ciężar łodzi. Kształt przekroju wpływa również na głębokość zanurzenia.
Uzgodnienie powyższych, często rozbieżnych, cech prowadzi do znalezienia optimum średnich zalet. Najdogodniejszy kształt posiada przekrój koszowy (szerokie U).
Rozpatrując przekrój podłużny, t. zw. „plan linij wodnych”, stwierdzimy, że największą sumę zalet nautycznych będzie miała łódź o przekrojach poprzecznych: koszowym w środku, półkolistym w ¼ i 1/3 długości, a zwężona u dziobu i rufy, mająca łagodny opływ wody.
Zwrotność zależy w dużej mierze od kształtu pod wodnej części kadłuba.
Gdy linja kila zwisa łagodnie ku dołowi (strzałka wygięcia około 1% długości t. j. 5 — 6 cm), uniesione stewy nie tną wody a wychodzą na jej powierzchnię, kajak jest zwrotny.
Kajak wiosłowy nie może być zbyt zwrotny, gdyż wówczas przy naprzemianręcznem wiosłowaniu „boczyłby”, uniemożliwiając utrzymanie kierunku. Natomiast kajak czysto żaglowy powinien być jak najmniej „sztywny”, aby móc zwrócić niemal na miejscu.
Ze względu na rozmieszczenie załogi, obciążającej więcej tył łodzi, największa wyporność musi również nie leżeć w środku, a być cofnięta nieco ku rufie.
Nowoczesne kajaki mają najszersze żebro cofnięte z tych względów o 1/2o długości, a kształt zbliżony do „odwróconej kropli“. W dążeniu do uzyskania najkorzystniejszego rozwiązania, próbowano różnych kształtów kadłuba; prócz ściśle symetrycznego, soczewkowego, nadawano kształt kroplowy, odwróconej kropli, torpedowy i t. d.
Jednak wpływ kształtu kadłuba na szybkość, przy małych szybkościach bezwzględnych kajaka, nie ma dla niego tego znaczenia, co dla łodzi szybkobieżnych. Wspięcie pokładu i wysoka burta zapewniają kajakowi suche żeglowanie po fali, t. zw. dobrą „falowość“, z drugiej znów strony powodują niekorzystny wzrost ciężaru części nadwodnej (zmniejszający stateczność) i duży opór w czasie wiatru lub bocznej fali.
Łódź musi być ponadto dobrze zrównoważona aby leżała ściśle w płaszczyźnie konstrukcyjnej linji wodnej (K. L. W.). Łódź siedząca (obalastowana zbytnio do przodu) ma zupełnie zmienione cechy nautyczne.
Oczywiście, kajak nie może leżeć na burcie. Należy o tem pamiętać, pakując łódź do drogi. Rozmieszczać bagaż należy tak, by łódź leżała na wodzie symetrycznie i płasko.