KAJAK OŻAGLOWANY I KAJAK ŻAGLOWY

Na każdej większej wodzie nizinnej żagiel jest nie­zwykle pożytecznem uzupełnieniem kajaka.

Każdy kajak turystyczny można ożaglować. Maksy­malną wielkość powierzchni żagla określają przepisy „O granicznych wymiarach kajaków klasowych”.

Dla niespecjalistów-żeglarzy najodpowiedniejsze jest proste ożeglowanie lugger lub ket. Szczególnie lugger, dzięki łatwości w podnoszeniu i opuszczaniu oraz nie­możności „zacięcia się“ przy manipulowaniu, stanowi typ najbardziej wskazany.

Slup zbliża kajak wyglądem do ożaglowania dużych jachtów, lecz korzyść z użycia foka jest bardzo proble­matyczna.

Ożaglowanie ket-jol, mniej popularne, jest bardzo celowe, praktyczne i, co najważniejsze — umożliwia na kajakach wiosłowych trudny przy poprzednich typach ożaglowania zwrot przez sztag. Mimo dużej powierzch­ni żagla, dzięki nisko umieszczonemu środkowi parcia wiatru, stateczność łodzi jest większa, niż przy innych typach ożaglowania.

Ożaglowanie jol stanowi już zabawę w żeglarstwo. Zbyt wielka ilość żagli utrudnia manewrowanie, a ko­rzyść z foka jest, jak i w slupie, wątpliwa. Klasyczne wymiary ożaglowania wędrownej dwójki ,,Kleppera“ wynoszą:

grot……2,5 m2

bezan….1,5 m2

fok…….1,0 m2

razem….5,0 m2.

Przy bezwietrznej pogodzie można wywiesić wszyst­kie płótna. W razie słabego wiatru, jedzie się z ożaglowaniem slup lub ket-jol, przy większym wietrze — foku i bezanie (bez grota) lub na samym grocie.

Przy bardzo silnym wietrze, bezan zakładamy na miejscu grota.

W ten sposób możemy stopniować ilość płótna od 5,0 m2 do 1,5 m2.

Bogate ożaglowanie (ponad 3 m2) wymaga stoso­wania mieczy i stateczników. Miecze muszą się dać podnosić w razie najechania na płyciznę, a jedno­cześnie nie powinny wypływać na powierzchnię wody same. Ciężka wkładka metalowa, ewentualnie okucie spodu miecza i dobre zmocowanie z poprzecznicą, roz­wiązują to dostatecznie.

Miecze są niezbędne do żeglowania na wiatr . Na kajakach wiosłowych, ko­rzyść z użycia mieczy jest minimalna, to też w miejscach, gdzie trzeba lawirować lub iść ostro do wiatru, korzyst­niej jest żagle spuścić i wiosłować. (Przy jeździe na wiatr z dość silnym prądem, rolę mieczy spełnia prąd, znosząc działanie „dryfu“).

Stateczniki chronią kajak przed wywrotką w razie zbyt silnego pochylenia przez podmuch wiatru. Są to nadymane powietrzem węże gumowe, długości ok. 3 m, przypinane u burt kajaka.

Twórca składaka A. Heurich rozwiązał zagadnienie żeglugi na kajaku na wzór kajaków polinezyjskich, sto­sując t. zw. odsadnię z wiosła z pływakiem. O praktyczności tego urządzenia nie miałem możności się przekonać.

Żeglując na kajaku wiosłowym, należy zawsze pamię­tać, że nie jest on żaglówką, a ożaglowanym kajakiem wiosłowym, co go rozgrzesza z wielu wad żeglarskich, jak mała zwrotność, trudność lawirowania, mała zdol­ność do jazdy na wiatr (pod wiatr).

Kajaki żaglowe  są to małe, lekkie żaglówki mieczowe, o spiczastej rufie t. zw. spitzgat. Posiadają one konstrukcję nieco odrębną od kajaków wiosłowych. Kil jest mocno wygięty ku dołowi. Przez uniesienie stew, mają dużą zwrotność. Dzięki głębokiemu, umieszczone­mu pośrodku, w skrzynce, mieczowi, posiadają dużą powierzchnię bocznego oporu podwodnego, a więc mogą iść ostro na wiatr. By móc dobrze zwalczać jeziorową lub przybrzeżną morską falę, mają wyższe burty (ok. 30 cm) i większą szerokość (do 1,30 m). Ożaglowanie klasycznych typów wynosi: 6,5, 7,5, 8,5, 10 i 13 m2.

Najczęściej spotykane jest ożaglowanie ket-jol i slup, rzadko kiedy jol. W Ameryce przyjął się typ regato­wych kajaków żaglowych z wysuwanem za burtę sie­dzeniem dla żeglarza, co umożliwia balastowanie przeżaglowanej łodzi. Kajaki żaglowe odpowiadające prze­pisom I. R. K. nie są dotychczas w Polsce budowane. Najbliższe lata przyniosą zmianę i w tej dziedzinie.

Osprzęt kajaka stanowią: omasztowanie (drzewca: maszty, bomy, gafie, ew. rejka); ożaglowanie (żagle: grot, bezan, fok) oraz olinowanie (liny stałe: sztag, wanty; ruchome: fały, szkoty).

Na drzewca omasztowania bierze się drzewo mocne, a lekkie. Najczęściej stosuje się jesion (b. mocny) i jo­dłę (lekka). Bambus, lekki i mocny, wygląda brzydko i „niefachowo“.

Grubość drzewc dla zwykłego kajaka wynosi: maszt ok, 50 — 45 mm, bom ok. 35 — 30 mm, gafel ew. rejka (lugger) ok. 30 — 20 mm (węższe u końców). Dla poręczności, wszystkie drzewca są rozkładane na krót­kie (do 1.30 m) części. Złączenia, podobnie jak u wio­seł, na mosiężne tuleje. Długość drzewc zależy od wiel­kości powierzchni żagla.

Rodzaje ożaglowania i materjały na nie omówiliśmy wyżej.

Dobre żagle powinny być szyte z wąskich brytów (ok. 40 cm), u brzegów i na złączeniach wpuszczone na zakładkę i przeszyte podwójnie na okrętkę, aby przyci­snąć brzeg szwu. Krawędzie (liki) od strony drzewc po­winny być oszyte t. zw. likliną z miękkiej, słabo skrę­conej linki średnicy 4 mm. Fok posiada liklinę tylko od strony sztagu.

Do przywiązywania żagli do drzewc służy żmijka (od strony masztu) i marlinka (gafel, bom).

Olinowanie stałe daje się: u składaków — z mocnych 4 mm linek konopnych lub lnianych, u kajaków żaglo­wych — także z linki stalowej średnicy 2 mm. Sztag zaczepiony jest do topu masztu pętlą, u dołu dochodzi do stewy przedniej. Naciągany jest zapomocą ściąga­cza. Wanty od topu masztu biegną na boki, do burt, usztywniając maszt. Zaczepione są o pierścienie wan­towe.

Olinowanie ruchome służy do stawiania i opuszczania żagli (fały) oraz do manewrowania niemi (szkoty).

Fały robi się ze ściśle skręconej gładkiej linki konop­nej lub lnianej o średnicy 4 mm. Biegną one od pięt boma, gafla, głowy foka i pika gafla do bloków, zawie­szonych u topu masztu (dla każdego fału osobny blok), skąd schodzą nadół, gdzie są umocowane na t. zw. kna­gach, umieszczonych przy burtnicy u nasady masztu.

Szkoty, z miękkiej plecionej (nie skręcanej) linki ba­wełnianej (grubości 6 mm), łączy się z bomem w odle­głości 50 — 70 cm od noka (najczęściej przez uchwyt). Szkoty foka, dwudzielne, przywiązuje się do rogu szkotowego (od strony masztu). Celem ułatwienia manewro­wania szkotami, stosuje się bloki pośrednie.

Wszystkie liny, zarówno stalowe, jak i konopne, mu­szą być zakończone oplotami, uniemożliwiającemi two­rzenie się t. zw. krowich ogonów.

Do lin należy jeszcze cumka, długości ok. 5 m, ze smołowanej linki konopnej grubości 6 mm, oraz linka holownicza, konopna, grubości 6 mm, długości 20 m.